Minimum egzystencji, zwane niekiedy minimum biologicznym, jest normatywnym wzorcem zaspakajania potrzeb bytowo-konsumpcyjnych na niskim poziomie. W koszyku minimum egzystencji znajdują się bowiem jedynie wydatki pozwalające na tzw. przeżycie.
W 2002 r. średnia wysokość minimum egzystencji dla samotnej osoby dorosłej kształtowała się na poziomie 351,10 zł, zaś dla osoby w wieku poprodukcyjnym – 347,00 zł. Dla rodzin z dwójką i trójką dzieci wielkość ta kształtowała się na poziomie odpowiednio 1 228,30 oraz 1 551,10 zł. Dla gospodarstwa domowego złożonego z dwojga osób dorosłych wartość minimum szacuje się na 581,00 zł.
Minimum egzystencji jest normatywnym wzorcem zaspakajania potrzeb bytowo-konsumpcyjnych na niskim poziomie. W koszyku minimum egzystencji znajdują się jedynie wydatki pozwalające na tzw. przeżycie. Zakres i poziom zaspokajania potrzeb według minimum egzystencji wyznacza granicę, poniżej której występuje biologiczne zagrożenie życia oraz rozwoju psychofizycznego człowieka. Zawartość koszyka została określona po raz pierwszy w 1995 r. w gronie ekspertów IPiSS r. Od tego czasu Instytut Pracy i Spraw Socjalnych regularnie przedstawia szacunki wartości minimum egzystencji. Podobnie jak w okresach poprzednich, przeciętna wartość koszyka dla 2002 r. została oszacowana na podstawie danych GUS o poziomie średniorocznych cen towarów i usług konsumpcyjnych.
Tabela 1
Wysokość minimum egzystencji w wybranych gospodarstwach domowych w 2002 r. w zł.
| Typ gospodarstwa |
Liczba osób | Symbol | Minimum egzystencji | Minimum egzystencji per capita |
| Pracownicze | 1-osobowe | M+K/2 | 351,1 | 351,1 |
| Pracownicze | 2-osobowe | M+K | 581,0 | 290,5 |
| Pracownicze | 3-osobowe | M+K+DM | 899,8 | 299,9 |
| Pracownicze | 3-osobowe | M+K+DS | 903,7 | 301,2 |
| Pracownicze | 4-osobowe | M+K+DM+DS | 1 228,3 | 307,1 |
| Pracownicze | 5-osobowe | M+K+DM+2xDS | 1551,1 | 310,2 |
| Emeryckie | 1-osobowe | M+K/2 | 347,0 | 347,0 |
| Emeryckie | 2-osobowe | M+K | 572,9 | 286,4 |
Ź r ó d ł o: Obliczenia Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych na podstawie danych Departamentu Statystyki Społecznej GUS.
Uwaga: Symbole użyte w tablicy oznaczają odpowiednio:
M – mężczyzna w wieku 25-60 lat,
K – kobieta w wieku 25-60 lat,
M+K/2 – wydatki na poziomie średniej arytmetycznej dla gospodarstwa mężczyzny i kobiety,
DM – dziecko młodsze w wieku 4-6 lat,
DS – dziecko starsze w wieku 13-15 lat.
W przypadku gospodarstw emeryckich symbole M i K oznaczają odpowiednio mężczyznę i kobietę w wieku powyżej 60 lat.
W porównaniu z danymi za 2001 rok, mamy do czynienia z kilkuprocentowym wzrostem wartości koszyka (w przedziale 3,7 – 4,9 punktu, zależnie od typu rodziny). Zwiększeniu wartości koszyka minimum egzystencji towarzyszył zaledwie dwuprocentowy wzrost ogólnego poziomu cen. W 2002 roku największy wzrost nastąpił w kosztach eksploatacji mieszkań (ponad 9 punktów proc.). Wzrost kosztów tej grupy zaważył na zwyżce wartości całego minimum – eksploatacja mieszkań stanowi przecież największą część koszyka. W drugiej grupie pod względem wielkości – żywności – nastąpił spadek wartości (od 1,2 do 1,5 punktu procentowego). Inne grupy o stosunkowo silnym wzroście to odzież i obuwie (mimo spadku cen notowanych w GUS), edukacja, leki oraz wydatki na naprawy.
Informację opracował: Piotr Kurowski
Pełny komentarz oraz zestawienia tabelaryczne zawarte zostaną w najbliższym numerze miesięcznika Polityka społeczna.